Bugüne kadar ölçülen en güçlü gama ışını patlamasına dair yeni bilgiler elde edildi. NASA’nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu’nu kullanan bilim insanları, daha önce görülmemiş bir unsuru ortaya çıkardı.
Gama ışını patlamaları, ömrünün sonuna gelen büyük kütleli bir yıldız patlayarak nötron yıldızı veya kara deliğe dönüştüğü sırada ortaya çıkıyor. Bunlar evrenin en şiddetli patlamaları olmasına karşın gizemleri tam olarak çözülemedi.
9 Ekim 2022’de Dünya’dan yaklaşık 2,4 milyar ışık yılı uzaktaki bir yıldız süpernova patlaması geçirirken, bugüne kadarki en güçlü gama ışını patlaması saptanmıştı. Daha önce gözlemlenen herhangi bir gama ışını patlamasından 10 kat daha yoğun bu olay, BOAT (Brightest Of All Time / Tüm Zamanların En Parlağı) diye biliniyor.
Resmi adı GRB 221009A olan patlamadan 5 dakika sonra emisyon çizgisi teleskopla tespit edilmişti.
Emisyon çizgileri, maddenin ışıkla teması sonucu ortaya çıkıyor. Dünya’ya ulaşan ışığın spektrumunda görülen bu parlak çizgiler, atom altı parçacıklar hakkında fikir verebiliyor.
40 SANİYE BOYUNCA GÖRÜLMÜŞTÜ
BOAT’un ardından çıkan emisyon çizgisi yaklaşık 40 saniye boyunca görülmüştü. Çizginin 12 milyon elektronvoltluk bir enerjiye ulaşması bilim insanlarını şaşkına çevirmişti: Spektrumda çıplak gözle görülen ışığın enerjisi 2-3 elektronvolt civarında oluyor.
Science adlı hakemli dergide perşembe günü yayımlanan araştırmayı yürüten Maria Edvige Ravasio “Bu sinyali ilk gördüğümde tüylerim diken diken oldu” diyor.
Fermi’nin verilerini inceleyen Ravasio ve ekip arkadaşları, bu kadar yüksek enerjiye nasıl çıkıldığı sorusunu cevaplamış görünüyor.
Bilim insanları, elektronların ve onların antimadde karşılığı olan pozitronların birbirine çarpıp yok olması sonucu emisyon çizgisinin meydana geldiğini düşünüyor.
Bu iki türdeki parçacık birbirini yok ettiğinde, genellikle yarım milyon elektronvoltluk bir enerji açığa çıkıyor. Araştırmacılar 12 milyon elektron voltluk enerjinin, yok olan parçacıkların Dünya’ya neredeyse ışık hızında gelmesi sonucu ortaya çıktığını tahmin ediyor.
NASA’dan yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
Bu yorum doğruysa, 12 milyon elektronvoltla zirve yapan bir emisyon çizgisinin meydana gelmesi için yok olan parçacıkların ışık hızının yaklaşık yüzde 99,9’u kadar bir hızla bize doğru hareket etmesi gerekiyor.
Bilim dünyası gama ışını patlamalarını uzun süredir incelese de bu parçacık jetlerine dair pek fazla şey bilinmiyor.
NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Elizabeth Hays, ortak yazarı olduğu çalışma hakkında “Bu çarpıcı emisyon çizgisi gibi ipuçlarını bulmak, bilim insanlarının bu ekstrem ortamı daha derinlemesine araştırmasına katkı sağlayacaktır” diyor.